Obchodzona będzie 125. rocznica „katastrofy łódzkiej”, czyli aresztowania Józefa i Marii Piłsudskich w naszym mieście (22 lutego 1900 roku). Z tej okazji aż dwa muzea - łódzki Oddział Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi otwierają cykl wydarzeń, które w czerwcu doprowadzą nas do kolejnej rocznicy- Rewolucji 1905 r.
Jak podkreśla Małgorzata Moskwa-Wodnicka, wiceprezydent miasta „Łódź, zwłaszcza ulica Wschodnia, ma bogatą historię upamiętnień Józefa Piłsudskiego a „katastrofa łódzka” na stałe wpisała się w dzieje naszego miasta. Aresztowanie towarzysza „Wiktora” w Łodzi stało się zaczątkiem budowania legendy późniejszego Marszałka.
W ramach obchodów 125. rocznicy katastrofy łódzkiej organizatorzy zadbali o zróżnicowaną ofertę. Rocznicowy weekend poświęcony Piłsudskim został zaplanowany w dniach 21-23 lutego i oprócz standardowego zwiedzania obu muzeów, każdego dnia na chętnych czekać będzie jedno specjalne wydarzenie. Pierwszym wspólnym projektem dwóch muzeów będzie specjalna edycja słuchowiska pt. „Katastrofa łódzka” i spotkania z jego twórcami. Słuchowisko stworzyło Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi już w 2018, ale w piątek wyemituje je ponownie, "na żywo" w odtworzonym mieszkaniu Józefa i Marii Piłsudskich przy Wschodniej 19.
„Możliwość zaprezentowania słuchowiska w przestrzeni, której ono dotyczy to dla nas spełnione marzenie, które towarzyszyło nam już w 2018 roku, podczas jego tworzenia. Dzięki otwarciu „BIBUŁY” możemy je wreszcie zrealizować. Mamy nadzieję, że wprowadzimy wspólnie tradycję corocznego upamiętniania rocznicy aresztowania Marii i Józefa Piłsudskich w Łodzi” – mówi Jacek Wawrzynkiewicz, dyrektor Muzeum Tradycji Niepodległościowych.
Kolejnego dnia organizatorzy zaproszą chętnych na spacer po ulicach Łodzi. Gratką będzie udział aż dwóch przewodników, przedstawicieli obu muzeów, którzy zaprezentują anegdoty i fakty o aresztowaniu Piłsudskich. Spacer rozpocznie się od zwiedzania „BIBUŁY” – TAJNEJ DRUKARNI Józefa i Marii Piłsudskich przy Wschodniej 19, a uczestnicy zakończą go zwiedzeniem siedziby głównej Muzeum Tradycji Niepodległościowych przy Gdańskiej 13 (dawne muzeum carskie).
- Cieszę się, że po udostępnieniu dla zwiedzających dawnego mieszkania Piłsudskich w Łodzi, dziś, w setnym dniu funkcjonowania „BIBUŁY” – TAJNEJ DRUKARNI Józefa i Marii Piłsudskich chcemy zaprosić Łodzian na wydarzenie współorganizowane przez nasze instytucje. Nie przejmujemy pałeczki w sztafecie od Muzeum Tradycji Niepodległościowych, ale łączymy siły w upowszechnianiu historii. Zapraszamy na Wschodnią 19. – podkreślił Robert Andrzejczyk, dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Niedziela jest z kolei dedykowana dzieciom w wieku 6-12 lat, które wraz z osobami towarzyszącymi lepiej poznają dawne mieszkanie Józefa i Marii Piłsudskich, a szczególnie dowiedzą się jak funkcjonowała tajna drukarnia. Wiele tajemnic do odkrycia, a jedną z nich zdradzimy już dziś: ponieważ będą to warsztaty rodzinne to można spodziewać się także zadania do wykonania (legalnego!). Ciekawi przygody?
Przedstawiciele Muzeum Tradycji Niepodległosciowych w Łodzi skorzystali też aby opowiedzieć o programie tegorocznej rocznicy Rewolucji 1905 r. Rok 120-lecia, uczczony już przez Sejm i Rade Miejską w Łodzi specjalnymi uchwałami, obchodzony będzie w formie licznych wydarzeń - odbędzie się konferencja naukowa, piknik w parku na Zdrowiu, planowana jest gra miejska oraz kolejne tematyczne słuchowisko historyczne. 3 marca nastąpi pierwsze ważne wydarzenie - pochówek zwłok bojownika Rewolucji, odnalezionych niedawno podczas prac drogowych przy ul. Legionów. Jest to prawdopodobnie jedna z osób aresztowanych przez władze carskie za działalność rewolucyjna, stracona w 1908 r.
PROGRAM "Katastrofy łódzkiej".
21.02.2025 (piątek), godz. 18:00 – SŁUCHOWISKO „Katastrofa łódzka”
Wspólny odsłuch w autentycznej scenerii odtworzonego mieszkania Piłsudskich oraz spotkanie z reżyserem Mikołajem Szczęsnym i pomysłodawcą słuchowiska dr. Sebastianem Adamkiewiczem.
Miejsce: „BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich, ul. Wschodnia 19.
Koszt uczestnictwa: udział bezpłatny, obowiązuje limit miejsc, bezpłatne wejściówki do pobrania pod linkiem: https://bilety.muzeumpilsudski.pl/termin.html?wdata=2025-02-21&y=2025&m=2&idg=0&idw=260&ids=166 lub (w miarę dostępności) w kasie „BIBUŁY”.
22.02.2025 (sobota), godz. 12:00 – SPACER śladami aresztowania małżonków Piłsudskich
Przejście od „BIBUŁY” – TAJNEJ DRUKARNI Józefa i Marii Piłsudskich przez plac Wolności, ulicę Legionów aż do siedziby głównej Muzeum Tradycji Niepodległościowych (dawnego więzienia carskiego na ulicy Gdańskiej) w towarzystwie opowieści przewodników: Anny Łagodzińskiej-Pietras i dr. Sebastiana Adamkiewicza. Spacer obejmuje także zwiedzanie obu muzeów.
Miejsce zbiórki: „BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich, ul. Wschodnia 19.
Miejsce zakończenia: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, ul. Gdańska 13.
Koszt uczestnictwa: wyłącznie opłata za bilety wstępu do muzeów („BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich: 7 zł, Muzeum Tradycji Niepodległościowych: 6 zł), obowiązuje limit miejsc.
23.02.2025 (niedziela), godz. 12:30 – WARSZTATY RODZINNE „Alibi dla drukarza” –
Zajęcia dla dzieci w wieku 6-12 lat wraz z osobami towarzyszącymi (rodzeństwo, opiekunowie), podczas których uczestnicy poznają zasady funkcjonowania tajnej drukarni przy ulicy Wschodniej w Łodzi a w części warsztatowej poszukają „przykrywki” dla działalności konspiracyjnej.
Prowadzenie: Izabela Werecka-Szczepańska
Miejsce: „BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich, ul. Wschodnia 19
Koszt uczestnictwa: 20 zł (bilet główny – uprawnia do uczestnictwa dziecko w wieku 6-12 lat i jednego opiekuna, kolejny uczestnik: 10 zł, dzieci do 3. r.ż. towarzyszące rodzinie – gratis), obowiązuje limit miejsc, bilety dostępne pod linkiem: https://bilety.muzeumpilsudski.pl/termin.html?wdata=2025-02-23&y=2025&m=2&idg=0&idw=262&ids=166 lub (w miarę dostępności) w kasie „BIBUŁY”.
Organizatorzy: „BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich Oddział Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
WYDARZENIA PLANOWANE NA ROK REWOLUCJI 1905
1. Pochówek ofiary represji carskich w okresie Rewolucji 1905
3 marca 2025 roku odbędzie pochówek ofiary represji rosyjskich skierowanych przeciwko uczestnikom Rewolucji 1905. Ciało odnalezione zostało w trakcie prac archeologicznych przeprowadzonych w 2023 roku na skrzyżowaniu Legionów-Gdańska. Potwierdziły one relacje świadków, że w 1908 roku część powieszonych na szubienicy przy dawnej ul. Długiej (dziś Gdańskiej), była chowana na terenie przywięziennego ogródka. Uroczystość żałobna rozpocznie się o godzinie 12:00 na Cmentarzu Doły przy mogile Bojowników Rewolucji 1905-1907. Osoba, o nieustalonym jeszcze nazwisku, choć na podstawie badań historycy mają trzy wytypowane profile, powieszona została na mocy wyroku Sądu Wojskowego, najprawdopodobniej w marcu 1908 roku, na terenie więzienia przy ul. Gdańskiej 13 i pochowana w ogródku więziennym. Po latach zapomnienia pochowana zostanie wraz z innymi uczestnikami wydarzeń rewolucyjnych. Pogrzeb poprzedzi ekumeniczne nabożeństwo za ofiary rosyjskich represji.
2. Wystawa plenerowa „Łódź – miasto buntu”
Wystawa poświęcona będzie buntom w historii Łodzi. Implikują one w sobie zarówno protest o charakterze społecznym jak i narodowowyzwoleńczym. Są dowodem na głęboką polityczność mieszkańców Łodzi i świadomość potrzeb i celów. Wśród omówionych wydarzeń znajdą się m.in. bunt łódzki 1892, powstanie czerwcowe 1905, strajki włókniarzy 1933, protesty robotnicze 1945-1948, strajk włókniarek 1971 czy marsz głodowy 1981. Stworzą one bogatą mozaikę zdarzeń ukazującą dzieje miast z nieznanej jeszcze strony
3. Słuchowisko „Zamach”
Ósme słuchowisko Muzeum Tradycji Niepodległościowych zabierze nas do Łodzi przełomu XIX i XX wieku. Osnową fabuły będzie rewolucja 1905 roku. Scenariusz oparty będzie o kulisy zabójstwa Juliusza Kunitzera, łódzkiego fabrykanta, właściciela tzw. Widzewskiej Manufaktury, zamordowanego 30 września 1905 roku przez bojowców Polskiej Partii Socjalistycznej. W oparciu o ten epizod z dziejów rewolucji postawione zostaną pytania o przyczyny wydarzeń lat 1905-1908, moralne aspekty buntu, etyczny wymiar terroryzmu i niejednoznaczność ocen. Będzie też przypomnieniem o ważnej dla Łodzi postaci i jej roli w historii miasta.
4. Książka „Łódź rewolucyjna – historie i konteksty”
Książka, przygotowana z okazji 120. rocznicy wybuchu Rewolucji 1905, napisana zostanie we współpracy z Uniwersytetem Łódzkim. Poświęcona będzie wybranym aspektom przebiegu rewolucji na terenie regionu łódzkiego. Omówi najważniejsze jej wydarzenia, a także konteksty kulturowe i historiograficzne. Ważnym jej elementem będą edycje wspomnień znajdujących się w zbiorach Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
5. Festiwal REwolucja
Festiwal REwolucja będzie wydarzeniem intelektualnym łączącym w sobie panele dyskusyjne, konferencję naukową, warsztaty dla dzieci i młodzieży z elementami performatywnymi i inicjatywami artystycznymi. W ciągu dni festiwalowych odbędzie się m.in. premiera słuchowiska „Zamach”, a także projekcje filmowe i teatralne. Ważnym elementem będzie marsz upamiętniający tzw. powstanie łódzkie 1905. Festiwal odbywać się będzie w dniach 12-15 czerwca 2025 na terenie Oddziału Gdańska. Do współpracy zaproszone zostały także inne instytucje kultury oraz łódzkie NGOsy
6. Wykłady i spotkania poświęcone Rewolucji 1905
W trakcie Roku Rewolucji 1905, na terenie Muzeum odbywać się będą prelekcje i wykłady poświęcone tym wydarzeniom, a także panele dyskusyjne, których celem będzie uwypuklenie ważnych aspektów pojęcia „rewolucja” oraz dotknięcie istoty buntu w relacjach międzyludzkich. Z gośćmi spotkań nagrany zostanie specjalny podcast, który udostępniony zostanie na kanale youtube Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
7. Historyczny piknik rodzinny
8 czerwca planowany jest w Parku na Zdrowiu historyczny piknik rodzinny, którego głównym motywem będzie historia Łodzi przełomu XIX i XX wieku. Poprzez koncerty, warsztaty dla dzieci i rodzin oraz inne formy aktywności chcemy zwrócić uwagę na bogactwo dziedzictwa historycznego miasta oraz jego wyjątkowość w narodowych dziejach, a także ugruntować lokalną tożsamość.
8. Gra miejska
Łódzcy bohaterowie. Rewolucja 1905 r. Już po raz piąty pracownicy Oddziału Martyrologii Radogoszcz chcą zaproponować łodzianom wyprawę na ulice Łodzi w poszukiwaniu historii miasta. Tegoroczna edycja gry miejskiej poświęcona zostanie wydarzeniom z 1905 r. i przypomni historię Łodzi jako miasta rewolucji. Tak, jak w poprzednich latach, fabuła gry i zadania przygotowane dla uczestników będą odnosić się do realiów życia codziennego tego okresu. Opowiemy uczestnikom o powodach, które popchnęły łódzkich robotników do podjęcia decyzji o strajkach i manifestacjach wymierzonych przeciwko carskiej władzy. Łodzianie będą mieli okazję nie tylko poznać dramatyczny przebieg wydarzeń, ale i odwiedzić miejsca z nimi związane. Premierową rozgrywkę zaplanowano na wrzesień 2025 r.