- Stary Cmentarz to szczególne miejsce związane z dziejami Łodzi. To tu pochowani są ci, którzy tworzyli jej historię i przyczynili się do jej rozwoju. Jednym z nich był międzywojenny prezydent miasta – Marian Cynarski, który rządził Łodzią w latach 1923-1927. To za jego kadencji otwarto w Łodzi Miejską Galerię Sztuki, Miejski Kinematograf Oświatowy, zaczęto budować park na Zdrowiu oraz zainicjowano Literacką Nagrodę Łodzi. Skończył tragicznie, został zasztyletowany, a zbrodnia ta wstrząsnęła ówczesną Łodzią. Odnawiając jego nagrobek, chcemy przypomnieć o jego dorobku, a jednocześnie dołożyć kolejną cegiełkę do corocznej kwesty na rzecz ratowania zabytków Starego Cmentarza w Łodzi. To nasza powinność wobec przeszłych łodzian - powiedziała prezydent Łodzi Hanna Zdanowska.
Marian Cynarski urodził się w 1880 roku w Warszawie, gdzie wychował się i studiował prawo na tamtejszym Cesarskim Uniwersytecie. Pracował w sądach w Żyrardowie, Sandomierzu, Opocznie i Radomiu, a jego związki z Łodzią rozpoczęły się w lipcu 1919 roku, kiedy Józef Piłsudski mianował go na stanowisko sędziego Sądu Okręgowego. Cztery lata później został wybrany na prezydenta Łodzi.
Za czasów rządów Mariana Cynarskiego otwarto w Łodzi m.in. Miejski Kinematograf Oświatowy przy Wodnym Rynku i Miejską Galerię Sztuki w parku Sienkiewicza. Rozpoczęto wtedy także budowę Parku Ludowego na Zdrowiu, a miasto przejęło szpital przy ulicy Drewnowskiej 75 oraz Dom Starców i Kalek przy ul. Narutowicza, natomiast pogotowie ratunkowe wyposażono w samochodowe karetki. Z jego inicjatywy zaczęto również wręczać Nagrodę Literacką Miasta Łodzi, ponadto zasiadał on w zarządach wielu towarzystw naukowych i społecznych i wykładał prawo, historię, logikę w łódzkim gimnazjum żeńskim.
Marian Cynarski zginął 14 kwietnia 1927 roku ugodzony nożem przez zdesperowanego bezrobotnego brukarza Adama Walaszczyka na schodach kamienicy, gdzie mieszkał przy ulicy Andrzeja 4. Motywem zbrodni była zemsta (zabójca był wcześniej skazany) lub napad rabunkowy. Zabójcy pomagał inny kryminalista Kazimierz Rydzewski. Adam Walaszczyk został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie, zaś Kazimierz Rydzewski otrzymał karę dożywotniego więzienia, a po amnestii wyrok zmniejszono do 15 lat więzienia.
Nagrobek Mariana Cynarskiego znajduje się na rzymsko-katolickiej części najstarszej łódzkiej nekropolii. Ma on formę obelisku w kształcie stalli z szarego piaskowca o spoiwie ilastym oraz ryflowanej fakturze. W tympanonie pomnika znajduje się płaskorzeźbiona łódź z krzyżem łacińskim, nawiązująca do herbu naszego miasta.
- Po raz pierwszy pomnik został odnowiony 25 lat i była to wzorcowa konserwacja. To dość niewdzięczny z konserwatorskiego punktu widzenia kamień, czyli piaskowiec Brenna. Rzadko jest stosowany, bo wykazuje tendencje do rozwarstwiania i pęcznienia. I właśnie to stało się z tym pomnikiem. Część tych ubytków da się zachować i pozostaną one w obiekcie, a część zostanie uzupełniona. Sam pomnik nie jest na razie wizualnie spektakularny, ale gdy się przyjrzy jego dekoracyjnej czcionce i płaskorzeźbie, to widać, że jest efektowny. Prace konserwatorskie na pewno przywrócą jego urodę. Tym bardziej, że obecnie pokryty jest on nawarstwieniami i dodatkowo jest zagloniony. Zostanę one zlikwidowane, a efekt konserwacji będzie widoczny i trwały - wyjaśniła konserwator zabytków Anna Połomka z firmy Lapis, która odnawia pomnik nagrobny byłego prezydenta Łodzi.
- Chciałem podziękować Pani Prezydent, bo zawsze włączą się w kwestę na rzecz ratowania zabytków Starego Cmentarza, a dodatkowo od kilkunastu już lat wspomaga nas w działaniach konserwatorskich. Ubiegłoroczna, 30. kwesta była rekordowa. Udało się zebrać ponad 140 tysięcy złotych, z których odnowimy siedem nagrobków. Wśród nich jest pomnik Mariana Cynarskiego. Już od kilku lat planowaliśmy poddać go renowacji, a dzięki Miastu uda się to zrobić teraz. Autorem pomnika prawdopodobnie był znany łódzki rzeźbiarz Wacław Konopka, choć nie jest to potwierdzone źródłowo - dodał prezes Towarzystwa Opieki nad Starym Cmentarzem w Łodzi Cezary Pawlak.
Do tej pory z miejskiej puli odnowione zostały: nagrobek małżeństwa Piotrowiczów, nagrobek dr Artura Starzyńskiego, wyremontowano skrzydła na nagrobku kpt. Stefana Pogonowskiego i pomniki: Józefa Wolczyńskiego, Franciszka Pruskiego oraz Stanisława Wolskiego i Mieczysława Machnika, Benedykta Grzymały-Pęczkowskiego, Stefana Rogowicza i Bolesława Grzybowskiego. W 2023 roku Miasto wespół z Towarzystwem oraz Kurią Archidiecezji Łódzkiej w związku z 600. Rocznicą nadania praw miejskich Łodzi postawiło „Pomnik Pamięci Łodzian”. W ubiegłym roku odnowiono nagrobek Iry Aldridge`a.